عزت نفس
عزت نفس کودکان و راه های افزایش عزت نفس در کودکان
بر اساس آموزه‌های دوره عزت نفس، دوره عزت نفس رایگان و دوره رایگان عزت نفس یکی از مهمترین بخش‌های زندگی، عزت نفس است. عزت نفس در کودکان یکی از مهمترین بخش‌هایی است که باید به آن توجه کنیم. در این نوشته قصد داریم تا به بررسی عزت نفس کودکان و راه های افزایش عزت نفس در کودکان بپردازیم.
عزت نفس در کودکان
هر کودک امروز نیز روزی یک فرد بزرگسال در آینده خواهد بود. آیا حاضر هستیم که فرزندمان هم به خاطر ضعف عزت نفس، همان درد و رنج‌های ما را تجربه کند؟ آیا به فکر ساده تر کردن و لذت بخش تر کردن زندگی برای کودکان خود هستیم؟ آیا به فکر داشتن یک جامعه که تک تک افراد آن از سلامت روان برخوردار باشند، هستیم؟ قطعاً هر انسان آگاهی، چه در بعد خانواده یا جامعه به فکر سلامت روان و بهبود ذهن و افزایش عزت نفس در کودکان خود است.
اگر عزت نفس کودکان، امروز آسیب ببیند، احتمال کمی دارد که او بتواند در آینده خودش را فرد خوشبختی بپندارد و از زندگی اش احساس رضایت کافی داشته باشد. اگر اکنون ما به فکر افزایش عزت نفس کودکان خود نباشیم، در آینده تقویت عزت نفس، برایشان کار بسیار دشواری خواهد بود.
مروری بر تعریف و مفهوم عزت نفس
همان طور که در نوشته «عزت نفس چیست؟»، گفتیم؛ عزت نفس یک مفهوم است که میزان درک ما از خود و دنیای بیرون را بیان می کند. عزت نفس به اینکه چقدر خودمان را انسان ارزشمندی می دانیم، چقدر خود را شایسته و لایق می دانیم و چقدر خودمان را توانمند می دانیم اشاره دارد.
تاثیر میزان عزت نفس بر کیفیت زندگی مان از همان بدو تولد شروع شده و تا پایان عمر بر هر کدام از ما و کیفیت زندگی مان اثر می گذارد.
به میزانی که عزت نفس خود را افزایش دهیم به همان میزان هم به احساس رضایت از خود و زندگی می توانیم دست پیدا کنیم.
بسیاری از ریشه های مشکلات ما در زندگی به اتفاقاتی که در کودکی برایمان افتاده است مربوط میشود. کودکان امروز از جمله کسانی هستند که در معرض این اتفاقات هستند و با خطر سرکوب و تخریب عزت نفس از سوی خانواده و جامعه مواجه هستد.
در این نوشته سعی داریم راه های افزایش عزت نفس کودکان را با هم بررسی کنیم تا بتوانیم به بهبود کیفیت زندگی خود و آن ها کمکی کرده باشیم و هم رویایِ داشتنِ فرزندانی سالم و خوشبخت را برای خود تحقق ببخشیم و هم زندگی در جامعه‌ای سالم و پویا را در کنار هم تجربه کنیم.
سلامت روان و سلامت جسم کودکان به میزان عزت نفس آنان نیز مرتبط است.
چرا باید به فکر افزایش عزت نفس کودکان خود باشیم؟
نوزاد انسان در روزهای ابتدای تولدش برای زیستن، وابسته مطلق به والدینش است. او فاقد هر گونه احساس هویت شخصیتی است. هر کدام از ما انسان ها وظیفه داریم تا برای بقا در زندگی فردی و اجتماعی، هویت شخصی و منحصر به فرد خودمان را بسازیم و این یکی از بزرگترین چالش های اولیه انسان در زندگی‌اش است.
افزایش عزت نفس کودکان به آنها کمک می کند تا بتوانند هویت شخصی منحصر به فرد خویش را در روند زندگی بسازند و بهبود دهند. به عبارتی دیگر خود وقعی‌شان باشند و خود واقعی‌شان را زندگی کنند.
یکی از مهمترین اهداف تقویت عزت نفس در کودکان این است که که پدر و مادرها و یا جانشینان آنها، کودکان خود را در تمام جنبه‌های زندگی (ذهنی، جسمی، مالی، ارتباطی) به بالغ‌هایی از هر نظر مستقل، پرورش دهند. کودکانی که توانایی مواجهه با چالش‌ها و حل مسائل زندگی و ساده‌سازی و لذت‌بخش کردن زندگی برای خود و سپس دیگران را داشته باشند.
عزت نفس از اساسی ترین نیازهای اولیه انسان است. «ناتانیل براندن»
مقدمات عزت نفس بر اساس مطالعات استنلی کوپر اسمیت
گزارشاتی که به عنوان مقدمات عزت نفس از مطالعات استنلی کوپر اسمیت که یکی از دانشمندان در حوزه روانشناسی و محققین و آموزگاران عزت نفس است (زاده: 1926 نیویورک-درگذشت: 1979)، برای بررسی رفتار پدر و مادرهایی که فرزندانشان از عزت نفس کافی برخوردار بودند، طبق گزارشات او به این نکته مهم اشاره دارد که:
«در میزان ثروت خانوادگی، حضور مستمر والدین در کنار کودک، سطح رفاه و طبقه اجتماعی، شغل و محل زندگی والدین، ارتباط معناداری با میزان عزت نفس فرزندان دیده نشد. نکته ای که از نظر او مهم دیده شد، کیفیت رابطه میان کودک با بالغ های مهم او، مانند والدین یا جانشینان آن ها در زندگی کودکان بود، او به این نتیجه رسید که این مورد بر میزان عزت نفس کودکان تاثیر تعیین کننده ای دارد».
نتیجه این مطالعه به طور خلاصه:
- عدم رابطه معنادار میان شرایط بیرونی کودک و میزان عزت نفس کوک
- کیفیت رابطه میان کودک و بالغ های مهم در زندگی او تاثیر بسیار مهمی بر میزان عزت نفس کودک دارد.
کودکان با عزت نفس سالم، همان بزرگسالان آینده با عزت نفسی سالم خواهند بود.
5 عامل مرتبط با افزایش عزت نفس در کودکان از نظر کوپر اسمیت
استنلی کوپر اسمیت، 5 عامل را مرتبط با میزان عزت نفس کودکان دانسته که به ترتیبی که در زیر مشاهد می کنید آنها را آورده ایم و در ادامه این نوشته به توضیح و بررسی هر کدام می پردازیم.
- کودک احساس پذیرفته شدن کند.
- محدودیت‌ها برای کودک شفاف شده باشند.
- به کودک به عنوان یک انسان احترام گذاشته شود.
- انتظارات و معیارها به صورت غیر ظالمانه و خیرخواهانه به کودک منتقل گردد.
- برخوردار بودن والدین از عزت نفس بالا
به کودک به عنوان یک انسان احترام گذاشته شود. «استنلی کوپر اسمیت»
پذیرفته شدن کودک موجب افزایش عزت نفس در کودکان می گردد.
کودک در محیطی که زندگی می کند وقتی متوجه شود و احساس کند که حضورش، اندیشه، ارزش ها و احساساتش به عنوان یک انسان پذیرفته شده است، به تقویت عزت نفس او کمک می کند.
شفافیت محدودیت‌ها برای کودک و تاثیرش بر عزت نفس کودک
هر چه محدودیت ها و خطوط رفتاری و ارزشی خانواده و جامعه برای کودک شفاف تر باشند، غیر ظالمانه باشند و در توان اجرایی کودک باشد و به کودک این احساس را بدهد که رها نشده است و تحت امنیت و مراقبت است و کودک آگاه شود که معیارهای واضح و شفاف و عادلانه و سازنده ای وجود دارد که میتواند طبق آن معیارها در سلامتی به زیست خود ادامه دهد و خودش را مورد سنجش قرار دهد، می تواند به افزایش عزت نفس کودک کمک کند.
این معیار ها باید به گونه ای باشند که کودک بتواند در مورد آنها مذاکره، گفتگو، اظهار نظر و نقد کند. همچنین این معیار ها نباید آنقدر پیش پا افتاده باشند که برای کودک ساده و بی معنی باشد و نباید فراتر از توان کودک باشد. به قول استنلی کوپر اسمیت این معیارها، باید در دسترس کودک باشند.
احترام به کودک عاملی موثر بر افزایش عزت نفس در کودکان
برای تقویت عزت نفس کودکان، پدر و مادر، یا جانشینان، اعضای خانواده و هر فرد از جامعه باید به کودک احترام بگذارند. کودک مورد تحقیر، سرزنش‌بی‌جا، خشونت و تهدید و توهین قرار نگیرد. به کودکان، احترامی از جنس احترام به یک انسان بزرگسال گذاشته شود. این بدان معنی نیست که با کودک، مانند یک فرد بزرگسالان رفتار شود یا پس از احترام به او، انتظار پاسخی مانند یک بزرگسال را از او داشته باشیم؛ بلکه به اهمیت و واقعی و دو از تمسخر بودن احترام، اشاره دارد.
به احساسات و خواسته ها و نیازهای کودک توجه جدی شود و نیازهای اساسی او در اولویت قرار داده شوند.
در شرایط خانواده فضایی را ایجاد کنیم که شرایط و مقررات و محدودیت ها را با کودک در میان بگذاریم و او را مطلع و آگاه سازیم.
به جای استفاده از تنبیه و تهدید برای کنترل و تربیت کودک باید از پاداش های جذاب و روش های تشویقی جذاب و سازنده استفاده شود. (منظور ما محبت و تشویق های افراطی نیست). باید به آنچه که از کودک میخواهیم توجه کنیم؛ نه آنچه را که نمی خواهیم. اگر کودک ما در محیط هایی که نباید، شلوغی می کند، به جای تمرکز بر اینکه او چه کار نکند، باید او را راهنمایی و آگاه سازیم و دعوت کنیم که چه بکند.
مثلا: او اگر کودک را به همراه خود به مطب پزشک برده ایم و او در سالن انتظار کنجکاوی و شلوغی می کند؛ او را به جای تاکید و یا تهدید با عبارت هایی مانند شلوغی نکن، ابتدا او را درک کنیم، به نیازش توجه کنیم و در صورتی که متوجه عدم مشکلی در روان و جسم او شدیم، می توانیم او را به دیدن تصاویر جذاب کتابی یا به تماشای پرندگان و هر چیزی که می تواند برای کودک بی خطر و آزار دهنده نباشد، دعوت کنیم.
به جنبه های سازنده و مثبت کودک بیشتر توجه کنیم و موفقیت های او را تایید و تحسین کنیم و فارغ از اینکه او موفق بوده یا نه به تلاش های او احترام بگذاریم.
تا چه حد به کودکان خود آزادی بدهیم تا خود را در معرض خطر تنبیه بزرگترها قرار ندهند؟
کودکان تا زمانی که این سه شرط حداقلی را رعایت می کنند میتوانند در هر محیطی آزاد باشند:
- به خودشان از نظر روانی و جسمی آسیب نزنند.
- به دیگران نظر روانی و جسمی آسیبی نزنند.
- به محیطی که در آن قرار دارند آسیبی نزنند.
نقش انتقال صحیح انتظارات و معیارها به کودک و تاثیر آن بر عزت نفس آن ها
اینکه از کودکان خود توقع و انتظاراتی نداشته باشیم، منطقی و طبیعی نیست. با توجه به نکته شفاف سازی محدودیت ها و معیارها، والدین و یا جانشینان آن ها، توقعاتی که از کودکان خود دارند را باید با شیوه غیر مخرب و غیر ظالمانه از کودک خود بخواهند و از کودک بخواهند که بهترین شکلی که میتواند در برآورده کردن انتظارات و معیارهای مشخص شده، عمل کند. باید از اینکه کودک به درستی متوجه منظورمان شده است، اطمینان حاصل کنیم.
نقش و تاثیر عزت نفس والدین بر تقویت عزت نفس کودکان، چیست؟
استنلی کوپر اسمیت به این نکته اشاره دارد که در بهبود عزت نفس کودکان تا به حال هیچ الگوی رفتاری از پدر و مادری که بتوان آن را برای همه والدین، تعمیم داد وجود ندارد.
گفته می شود در روابط متقابل حدوداً 7 درصد از پیام ها به صورت کلمات منتقل می شوند و حدود 93 درصد از پیام ها به صورت غیر کلامی منتقل می شوند. والدین اولین الگوهای رفتاری کودک هستند و کودک بسیاری از اعمال و رفتار ها و حتی شیوه تفکرش را بر اساس پیام های کلامی و غیر کلامی که والدینش که آگاهانه با نا آگاهانه به او می دهند، شکل می دهد.
هرچه والدین خود دارای عزت نفس بالاتری باشند و به ارکان عزت نفس آگاه تر باشند، ضمن اینکه کمتر موجب سرکوب و تخریب عزت نفس کودک می شوند، به افزایش عزت نفس کودکان خود بیشتر می توانند کمک کنند.
کوپر اسمیت به این نکته اشاره دارد که عوامل بیرونی همچون والدین، آموزگاران و سایر جانشینان والدین، اگرچه بر روی عزت نفس کودکان تاثیر دارد؛ اما نقش آن ها در تعیین میزان عزت نفس کودکان در همین حد است و نباید سهمی بیشتر از این را در مورد اثر گذاری آنان بر عزت نفس کودکان در نظر بگیریم. به عقیده کوپر اسمیت هر کدام از ما به عنوان یک انسان، چه کودک چه بزرگسال تنها تصمیم گیرنده هستیم. هر کدام از ما انتخاب گر هر لحظه از زندگی خود هستم و به همین دلیل می توانیم بیشتر سهم از تاثیر گذاری بر میزان عزت نفس خود را داشته باشیم.
منابع این نوشته
این نوشته گزارشی از بررسی ها از منابع مختلف بر روی این موضوع است. در این‌جا به برخی از این منابع اشاره کرده‌ایم:
مشارکت دوستانه در بحث:
کمی در رفتار خود و اطرافیان دقیق شویم و بنگریم که در برخورد با کودکان چه رفتارهایی را از والدین و یا حتی از خودمان می بینیم که از به نظرمان اشتباه بوده و می تواند به عزت نفس در کودکان آسیب برساند. دیدگاه ها و تجربیات و نظرات خودتان را در همین صفحه با ما در میان بگذارید.
